सुनिश्चित सहभागिताको खाँचो

    फागुन २६, २०७६         

सम्पादकीय

संविधानतः महिलाका अधिकार फराकिला छन् तर व्यवहारिक निकै साँघुरा छन् । समाजमा अहिले पनि लैंगिक विभेद कायमै रहेको छ । आधा आकाश ढाक्ने महिलाले नेपाली श्रम बजारमा पनि महत्वपूर्ण भूमिका खेलेका छन् ।

नेपालको कुल जनसंख्याको आधाभन्दा महिला रहेको अवस्थामा नेपाली महिला श्रमिकको अवस्था पनि उत्तिकै छ । घर व्यवहारदेखि विकास निर्माणमा महिला सहभागिता देखिन्छ ।

अझ विशेषगरी नेपालका विभिन्न नेतृत्व तहमा महिलाको सहभागिता बढेको छ । संविधानमै महिला सहभागिता अनिवार्य व्यवस्था भएपछि तीनैतहका सरकारमा महिला सहभागिता छ ।

घर व्यवहारमा मात्र सीमित हुनुहुँदैन् भनेर महिलाहरू आफूलाई सक्षम र आत्मनिर्भर बनाउँदै लगेका छन् ।

राष्ट्र निर्माणमा महिला र पुरूष बराबार भन्ने उद्देश्यका साथ महिलाहरू अघि बढिरहेका छन् । महिलाले पनि पुरूष सरह काम गर्न सक्छन् भन्ने विभिन्न उदाहरण भेट्न सकिन्छ ।

राजनीतिक परिवर्तनसँगै महिला अधिकारका कुरा फराकिलो बनेको अवस्थामा अझैपनि उल्लेख्य प्रगति हासिल गर्न भने सकिएको छैन् ।

कानुनमा महिलाअधिकारका कुरा सुरक्षित बनेपनि व्यवहारिक रूपमा कार्यान्वयनमा चुनौती देखिन्छ । महिला श्रमिकका कुरा होस् या महिला हिंसाका कुरा होस् अझैपनि समाजमा समस्याकै रूपमा रहेको छ ।

नीति निर्माण तहमा महिला नेतृत्व पुगेपनि महिलाअधिकार व्यवहारिक रूपमा कार्यान्वयन आउन नसक्नु दुखद् कुरा हो । समाजमा अझैपनि कतिपय ठाउँमा महिला घर बाहिर निस्कनु हुँदैन् भन्ने परम्परावादी सोंच कायमै छ, कतै महिलाले पुरूष सरह काम गर्न सक्दैनन् भन्ने सोंच छ ।

नेतृत्व तहमा पुग्नका लागि महिलाको क्षमताभन्दा पनि चिने जानेकालाई अघि बढाउने परम्परा विभिन्न उदाहरणहरू भेट्न सकिन्छ ।

कतिपय स्वयम् महिला पनि आफूलाई कमजोर सम्झने, क्षमता बढाउन प्रयास नगर्ने लगायतका कारण पनि महिला अधिकारका कुरा कार्यान्वयनमा चुनौती देखिएको छ ।

केही सीमित महिलाको जीवनस्तरमा परिवर्तन आएपनि अझै धेरै महिलाको जीवनस्तर माथि उठ्न सकेको छैन् ।

महिलाका अधिकार व्यवहार तहमा कार्यान्वयन गर्न महिला पनि स्वयम् सक्षम बन्न जरूरी छ । विशेषतः महिला एक्लैले पनि महिलाअधिकारका कुरा सुरक्षित गर्न सक्दैनन्, यसमा पुरूषको पनि साथ पनि महत्वपूर्ण देखिन्छ ।

महिलाले केही गर्न सक्दैनन् भन्ने पुराना सोंचलाई त्यागेर सकारात्मक सोंचलाई आत्मसात् गर्न आवश्यक छ । समृद्धि एक हातले आउँदैन्, दुबै हातको उत्तिकै महत्वपूर्ण साथ रहनुपर्छ ।

महिला र पुरूष बराबरी भन्ने सोंचलाई साहसमा परिवर्तन गर्नुपर्छ । वर्षेनी महिलाअधिकारका पक्षमा हुने विभिन्न बहसले पनि महिलाको अधिकार सुनिश्चित गर्न सक्नुपर्छ ।