चमेरे गुफामा आन्तरिक पर्यटकको घुँइचो

    असार २२, २०७६              प्रदेश टुडे

तुलसीपुर, २० असार । एसियाकै ठूलो गुफाको रुपमा रहेको दाङको चमेरे गुफामा अहिले आन्तरिक पर्यटकको घुँइचो छ । ऐतिहासिक तथा पुरातात्विक इतिहास बोकेको चमेरे गुफामा आन्तरिक पर्यटकहरुको चहलपहल बढेसँगै गुफाको महत्व पनि पर्यटकहरुमा सबै सामु पुग्न थालेको छ ।

दाङको तुलसीपुर उपमहानगरपालिका वडा नं. ४ हलवारमा रहेको चमेरे गुफामा पछिल्लो समय आन्तरिक पर्यटकहरुको केन्द्र बनेको छ । गुफा पत्ता लागेको झण्डै २५ वर्ष पछिबाट आन्तरिक पर्यटकहरुको केन्द्रमा गुफा परेको गुफा संरक्षण समितिका सदस्य शिवलाल पुनले बताए ।

पहिला हामीले प्रचार गर्दा कसैले विश्वास नै मानेन, उनले भने, अहिले भने जिल्लाका धेरै ब्यक्तिहरु गुफाको दर्शन गर्न र घुम्न आउँछन् । बिदाको दिनमा दैनिक दुई सय जनासम्म र अन्य दिनमा २५–३० जना आन्तरिक पर्यटकहरु गुफा हेर्न आउने गरेको पुनले बताए । सार्वजनिक बिदा र शनिबारका लागि अलि बढी मान्छे आउँछन्, उनले भने, अन्य दिन केही कम हुन्छन् ।

विशेषगरेर दाङ, सल्यान, रुकुम, बाँके, रुपन्देही, गुल्मी लगायतका जिल्लाहरुबाट आन्तरिक पर्यटकहरु गुफा हेर्न आउने गरेको उनले बताए । विद्यार्थीहरुको अध्ययन थलोको रुपमा समेत गुफा रहेको पुनले बताए । जिल्लामा प्रायः सबै विद्यालयका विद्यार्थीहरु गुफामा पुग्ने गरेका छन् ।

एक ब्यक्तिको २० रुपैयाँ टिकट दर तोकिएको हँुदा गुफा संरक्षणका लागि पर्यटकबाट राम्रो आम्दानीसमेत हुने गरेको पुनले बताए । गुफा हेर्न पहिलो पटक आएको र अत्यन्त राम्रो लागेको चमेरे गुफामा भेटिएकी आन्तरिक पर्यटक अस्मिता चौधरीले बताईन् ।

उनले घुम्न आउने योजना हुँदा दाङमा यस्तो प्रकृतिको गुफा होला भन्ने नसोचेको र देखेपछि अत्यन्त राम्रो र रमणीय गुफा भेटेको बताइन् । साथीहरुसँग घुम्न आएका छाँै, उनले भनिन्, अब यसको प्रचार प्रसार गर्ने सके राम्रो हुने थियो ।

स्थानीय पर्यटक तीर्थबहादुर डाँगीले चमेरे गुफा आर्थिक विकासको आधार भएकाले यसलाई पर्यटकीय क्षेत्रको रुपमा विकास गर्नुपर्ने बताए ।

उनले राज्यले बेवास्ता गर्दा चर्चामा आउन नसकेको भन्दै पर्यटकीय केन्द्र बनाउन सबैको प्रयास हुनुपर्ने बताए । चमेराको बासस्थान भएको र गुफाभित्र विभिन्न आकृति देखिने हुँदा गुफा कलात्मक छ । तर पनि यसको प्रचारप्रसार र संरक्षण नहुँदा पर्यटकीय स्थलको रुपमा विकास हुन अझै पनि सकेको छैन ।

चमेराको आकर्षक बसोवासको केन्द्र रहेको गुफा प्रचार प्रसार र संरक्षणको अभावमा ओझेलमा रहेको भए पछिल्लो समय स्थानीय पर्यटकहरुको रोजाइमा परेको छ ।

२०५० सालमा भेटिएको चमेरे गुफा चार तलामा रहेको छ । गुफाका सबै तह र तलामा सहजै रुपमा जान सकिन्छ । चमेराको आकर्षक बसोवासको केन्द्र रहेको गुफा प्रचार प्रसार र संरक्षणको अभावमा ओझेलमा रहेको भए पछिल्लो समय स्थानीय पर्यटकहरुको रोजाइमा परेको छ ।

पौराणिक महत्व बोकेको हुँदा यो ऐतिहासिक गुफा मान्न सकिने स्थानीयहरुको भनाई छ । स्थानीय सिताराम पुनले गुफा ४ तलामा रहेको, एक तलाबाट अर्को तलामा पुग्न भ¥याङको सहायता लिनुपर्ने र सबै तलाहरुमा सयौँको संख्यामा मानिसहरु बस्न सक्ने स्थान गुफाभित्र रहको बताए ।

गुफा ३० मीटर उचाई, लम्बाई १६ मिटर र चौडाई ७ मिटर रहेको छ भने ४ वटा तला रहेको छ । सबै तलाहरुमा मान्छे जान र बस्न सक्ने छ । गुफाको तल्लो तलामा एक हजार बढी मान्छे अट्ने आकारमा रहेको छ भने अन्य तलामा सयको संख्यामा रहन सक्छ स्थानीयहरुको भनाई छ ।

प्रचार प्रसार तथा संरक्षण र विकासमा राज्यले चासो नदेखाउँदा पर्यटकीय सम्भावना बोकेको गुफा ओझलमै रहेको स्थानीयहरुको गुनासो छ । पहिचान भएको लामो समयसम्ममा पनि गुफाको संरक्षण र विकासको लागि राज्यले चासो कम मात्रै देखिएको छ ।

स्थानीय राम बहादुर घर्तीले गुफामा भएको पुरातत्वलाई अझै पनि पत्ता लगाउन नसकिएको बताए । उनले गुफामा एक हजार बर्ष पुराना अभिलेखहरु फेला परेको बताए । गुफाभित्र परापूर्वकालका विभिन्न आकृति र स्तुपहरु रहेको जानकारी दिए ।

गुफाको आन्तरिक भागमा झण्डै २ सय मिटरको सुरुङ भएको र सुरुङको आन्तरिक भागमा प्राचिन कालका विभिन्न ऐतिहासिक चिन्हहरु रहेको छ । गुफामा विभिन्न भगवानका मूर्तिका आकृति, जनवारका आकृति, भेषभूषाका आकृति र विभिन्न अभिलेख रहेका छन् ।

२५ वर्ष अगाडि स्थानीयबासीहरुको सक्रियतामा पहिलो पटक गुफाको चिनारी गरिएको थियो । चिनारीसँगै २०५७ साल माघ १० गते तत्कालिन हलवार गाविसका केही मुख्य ब्यक्तिहरुले गुफाको उद्घाटन गरि आन्तरीक पर्यटकहरुको लागि गुफा अवलोकन ब्यवस्था मिलाएका थिए । तर राज्यले यो विषयमा चासो नदिएकाले ओझेलको आझेलमै रहेको स्थानीयको गुनासो छ ।

समुद्र सतहदेखि १२३० मिटरको उचाईमा रहेको चमेरे गुफा ऐतिहासिक, धार्मिक महत्व बोकेको स्थानीयबासीहरुको दाबी छ । यो गुफालाई प्रचारप्रसारमा ल्याएर विश्वमै चिनाएमा एउटा महत्वपूर्ण ऐतिहासिक पर्यटकीय स्थल बन्न सक्ने निश्चित छ ।

पर्यटकीय स्थल बनेमा क्षेत्रको जिल्लाको र समग्र देशकै विकास हुने पक्का छ । देशकै ठूलो र एशियाकै दोस्रो ठूलो गुफाको विकासका लागि राज्य उदासिन देखिएको गुफा हेर्न गएका रुपन्देहीका ढुण्डीराज अर्यालले बताए ।

यसलाई विकास र संरक्षण गर्न सके आन्तरिक मात्रै नभई बाह्य पर्यटकहरुको आकर्षणको केन्द्र हुने उनले बताए । यसलाई राज्यले पर्यटकीय स्थलको रुपमा विकास गरे देशकै आर्थिक तथा पर्यटकीय विकास हुनसक्छ उनले भने, यसलाई विकास र प्रचार गर्नसके विदेशी पर्यटकहरुको अवलोकनको क्षेत्र बन्ने पक्का छ ।

राज्यले प्रचारप्रसारको तथा संरक्षणको लागि पहल नगरे पनि स्थानीयले प्रचारका लागि गरेको प्रयासले पछिल्लो समयमा केही आन्तरिक पर्यटकहरु बढिरहेको गुफाका चौकीदार सिताराम पुनले बताए । गुफा संरक्षण समितिले र स्थानीयले प्रचार प्रसारमा केही पहल गरे पनि अहिले चमेरे गुफामा हेर्ने आन्तरिक पर्यटकहरु बढेको उनको भनाई छ ।